Bánh tráng phơi sương Tây Ninh món ăn dân dã

Bánh tráng phơi sương Tây Ninh được xem là tinh hoa ẩm thực “độc nhất vô nhị” của xứ Trảng. Với đôi bàn tay khéo léo và kinh nghiệm được truyền qua nhiều thế hệ, các nghệ nhân ở vùng quê Trảng Bàng đã tạo nên một loại bánh tráng độc đáo, hương vị không lẫn với bất kỳ thức quà nào khác. Nếu có dịp ghé thăm vùng đất xinh đẹp này, bạn nhất định phải thưởng thức món ăn mang “linh hồn” địa phương nhé!. Cùng Tat Food đi 1 vòng tìm hiểu

Cẩm nang khám phá đặc sản bánh tráng phơi sương Tây Ninh “chuẩn vị” (Nguồn: Internet)

Xem nhanh

1: Câu chuyện gìn giữ lửa nghề đằng sau chiếc bánh tráng phơi sương Tây Ninh

Những chiếc bánh tráng phơi sương Tây Ninh ra đời vốn phải trải qua rất nhiều công đoạn, cầu kì và tỉ mỉ cùng đôi bàn tay tài khéo của người làm bánh. Phải yêu và quý lắm người ta mới gìn giữ được cái nghề tráng bánh truyền thống trong xã hội hiện đại như bây giờ.

Cứ độ 2 giờ sáng, làng bánh tráng Trảng Bàng đã rực ánh đèn và đỏ lửa để chuẩn bị đợt bánh đầu tiên kịp phơi sương sớm. Nhiều năm trôi qua, người dân nơi đây vẫn quen với cái nếp ấy.

Bà Đặng Thị Trang (con dâu bà Phạm Thị Đương) tiếp nối truyền thống làm bánh của gia đình chồng (Nguồn: Internet)

Nhắc đến những gia đình gắn bó lâu năm nhất với nghề làm bánh tráng phơi sương Tây Ninh không thể không nhắc đến nghệ nhân Phạm Thị Đương (61 tuổi, ngụ khu phố Lộc Du). Gia đình bà Đương đã có đến 4 thế hệ nối nghiệp đỏ lửa tráng bánh phơi sương. Chia sẻ với mọi người, bà Đương cho biết, bí quyết để từng chiếc bánh phơi sương thơm ngon, dẻo dai không bở nằm ở nguyên liệu, quan trọng nhất là khâu chọn gạo. Phải là gạo mới xát, gạo trắng ngon không tẩy trắng, đem ngâm kỹ rồi xay thành bột. Sau đó sẽ được nêm thêm một xíu muối để bánh có vị đậm đà nhưng không quá mặn.

Bằng đôi bàn tay khéo léo của người làm bánh, hàng trăm vỉ bánh phơi sương đều đặn được ra lò mỗi ngày. Nghệ nhân Đương chia sẻ, bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được tráng hai lớp, sau đó chồng khít lên nhau, xếp trên vỉ tre và mang đi phơi nắng trong vòng 30 phút đến 1 giờ tùy theo nắng nhẹ hay gắt.

Khi bánh đã se mặt, hơi bong viền sẽ được người thợ gỡ ra mang nướng qua trên bếp lửa (sử dụng chất đốt là vỏ đậu phộng để đạt độ thơm mềm đúng ý). Bánh sau khi nướng để nguội và chờ phơi sương sớm hoặc chiều tối, không được phơi quá lâu bánh dễ bị cứng, phơi không đủ giờ bánh có thể sẽ bị sượng. Chính vì thế, người dân làng Trảng gần như “thức” cùng bánh, đợi bánh thấm sương rồi xếp vào túi hoặc đậy lá chuối để bánh giữ độ mềm dẻo. Với nghệ nhân Phạm Thị Đương, tráng bánh phơi sương Tây Ninh không chỉ là cái nghề để mưu sinh, nuôi sống cả nhà mà còn là câu chuyện âm thầm gìn giữ nghề truyền thống của ông cha.

Nghệ nhân Đương thực hiện thao tác tráng bánh thuần thục (Nguồn: Internet)

Hơn 40 năm sống bó với nghề tráng bánh phơi sương, gia đình bà Trương Thị Hồng Điệp (60 tuổi) ở Khu phố Gia Huỳnh vẫn ngày ngày lưu giữ công việc này. Mỗi ngày, cứ độ 3 giờ sáng, bếp lửa nhà bà Điệp đã đỏ lửa, tất bật đến 9 giờ sáng mới xong.

Theo đó, bà Điệp chia sẻ, nghề tráng bánh tuy vất vả, cực nhọc nhưng là nghề mưu sinh, cũng là cái tâm mong gìn giữ nghề xưa của gia đình. Tráng bánh tuy không nặng nhọc nhưng đòi hỏi người thợ phải khéo léo, từ công đoạn tráng bánh đến phơi, nướng và canh bánh bánh thấm sương vừa đủ. Bánh tráng phải mỏng đều không dày, phải phơi sương lúc sớm hoặc chiều muộn, không để thấm sương lâu quá dễ bị ỉu, cứng bánh, có thể thành phẩm mới mềm dẻo, dai dai mà không bị sượng.

Nhờ sự nỗ lực của cả tập thể lớn và lửa nghề luôn sục sôi mà trong sự kiện Festival bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được chính quyền địa phương phối hợp tổ chức lần thứ 4 (tháng 12/2022) đã góp phần “truyền lửa” cho những con người luôn gắn bó với nghề truyền thống. Đồng thời, tôn vinh nghề bánh tráng phơi sương Trảng Bàng là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

2: Đặc trưng của bánh tráng phơi sương Tây Ninh

Sẽ chẳng cảm nhận được hết những tinh tuý của bánh tráng phơi sương xứ Trảng nếu chưa từng một lần thưởng thức món ăn đậm chất Tây Ninh này. Trước tiên hãy cùng khám phá 3 đặc trưng về thức quà dân dã thông qua những chia sẻ dưới đây nhé!

Ngoài ra, trong quá trình pha bột tráng bánh phơi sương Tây Ninh, người làm bánh nêm vào một chút muối để bánh đậm vị và vừa ăn. Điểm độc đáo ở bánh tráng phơi sương với các loại bánh tráng thông thường nằm ở vị dẻo, độ dai rất đặc trưng, càng nhai càng cảm nhận vị ngọt dịu của gạo thơm nức, quan trọng là khi xé nhỏ không vỡ vụn, không giòn hoặc dễ vỡ như bánh tráng thông thường.

3: Đặc trưng về cách làm

Lang thang ở Trảng Bảng, bạn chắc chắn sẽ cảm nhận thoang thoảng trong gió sớm mùi gạo thơm rất quen thuộc. Ấy là lúc người dân đang pha bột, có nhà đang tráng bánh, người tráng người phơi vỉ đều thoăn thoắt.

Để tráng bánh, cần bọc mặt vải trên nồi nước sôi, người làm bánh thật khéo léo dàn mỏng bánh sao cho mỏng đều không rách (Nguồn: Internet)

Bánh tráng Tây Ninh phơi sương đòi hỏi sự tỉ mỉ của người làm bánh trong từng công đoạn, phải nhịp nhàng tỉ mỉ và kiên trì mới được. Cầu kỳ nhất là công đoạn phơi sương, nghề làm bánh xứ Trảng thường đỏ lửa từ 2 – 3 giờ sớm, bánh sau khi tráng sẽ được phơi sương từ đêm hoặc sáng sớm. Phơi sương không được quá lâu, nếu không bánh ngấm sương dễ bị mềm xèo, chẳng còn độ dẻo dai nữa. Phải đợi bánh thấm sương, nếu không bánh sẽ bị cứng, sượng không ngon.

Vì vậy mà khi phơi bánh người dân phải thức đêm dậy sớm (độ 10 – 12 giờ đêm hoặc 3 – 5 giờ sáng) để đợi thu và xếp dọn bánh, quá trình này phải làm thật kỹ và tỉ mỉ để giữ độ mềm, xốp… chuẩn vị của bánh phơi sương Tây Ninh. Khi hơi sương làm cho bánh vừa đủ độ mềm dẻo thì xếp lại, cho vào túi hoặc lót lá chuối và cột chặt miệng để tránh không khí làm bánh bị sượng, cứng.

Nếu du khách tò mò, muốn trải nghiệm làm thử bánh tráng phơi sương thì có thể tham gia các lễ hội Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được tổ chức hàng năm. Lễ hội thường được tổ chức vào dịp cuối năm (tháng 12 hàng năm) tại Trảng Bàng, kéo dài 5 – 7 ngày. Đến với không khí lễ hội, bạn sẽ được khám phá quy trình làm bánh, tự mình trải nghiệm tráng bánh bằng tay vô cùng thú vị. Đặc biệt, du khách còn có dịp thưởng thức hương vị bánh tráng phơi sương tại quê hương Tây Ninh, thêm trân trọng và hiểu được sự nhọc nhằn của làng nghề truyền thống Việt Nam.

4. Đặc trưng về màu sắc – hình dáng – hương vị

Đặc trưng về màu sắc – hình dáng – hương vịBánh tráng phơi sương được hoàn toàn từ gạo ngon và tráng tay thủ công, thành phẩm bánh thường được xếp chồng khít lên nhau, thành từng xấp tròn, dày độ 1 – 2cm. Bánh có màu trắng đục (giống màu gạo) và trên bề mặt có lấm tấm những hạt nhỏ nổi lên trên (do đặc điểm của hạt gạo ngon tự xay).

Bánh tráng có màu trắng đục từ gạo, thường có hình tròn, mỏng đều, thơm dẻo vị gạo mới (Nguồn: Internet)

Vì bánh được tráng 2 lớp có độ mỏng, xếp chồng khít lên nhau, bánh chín tới đem dải trên vỉ tre, phơi sương đêm và sương sớm. Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận hương vị bánh rất đặc trưng, thơm dẻo vị gạo mới, thơm thanh thanh mùi tre nứa tự nhiên (do vỉ, nan phơi). Đặc biệt bánh khi ăn có độ dẻo dai, hơi mặn nhẹ, có thể thưởng thức ngay không cần nướng giòn hay nhúng nước.

Đặc trưng loại bánh phơi sương Tây Ninh có độ mềm, dẻo dai nhưng nếu để lâu bên ngoài dễ bị cứng, khô lại. Vì thế hầu hết bánh tráng phơi sương chỉ ăn ở Tây Ninh mới là ngon và chuẩn vị nhất. Nếu đem loại bánh tráng này bán ở nơi khác thì không còn ngon bằng do yếu tố thời gian, vận chuyển hoặc không biết cách bảo quản kỹ.

Quả thật, cái tài khéo của những người dân chất phác đã làm một thức quà đặc sắc khó quên, tượng trưng cho linh hồn của con người Tây Ninh. Tây Ninh là quê hương của bánh tráng phơi sương, bánh tráng lại là linh hồn của nơi đây. Và chỉ khi ở Tây Ninh thì bánh tráng phơi sương mới mang đúng nghĩa linh hồn, bạn mới thưởng thức hết vị ngon đúng điệu của nó.